ანა კორძაია-სამადაშვილი
იმის გარდა, რომ კარგი მწერალი იყო, კამიუ სასმელშიც ჩინებულად ერკვეოდა. ის ამბობდა, რომ "დიდებული კონიაკის დაყენება ძალიან იოლია. ამისთვის მხოლოდ ერთი რამაა საჭირო: წინაპარი, რომელმაც ამ საქმეს თავისი ცხოვრება მიუძღვნა". თუ რამ გამახსენა ეს ამბავი - ამას ქვემოთ მოგიყვებით.
თუ ისტორიკოსებს ვენდობით
კონიაკის ამბავი ჩვენი წელთაღრიცხვის პირველ საუკუნეში იწყება, როცა რომაელებმა თანამედროვე საფრანგეთის ტერიტორიაზე ყურძენი შეიტანეს. თავდაპირველად ის მდინარე რონის ველზე მოჰყავდათ, მეოთხე საუკუნის ბოლოსთვის კი ვენახები საფრანგეთის მთელს ტერიტორიაზე გაშენდა.
მეთორმეტე საუკუნეში ღვინოს უზარმაზარ ტერიტორიაზე აწარმოებდნენ, რომელიც ვინობლ დე პუატუდ (Vignoble de Poitou) იყო ცნობილი. იქაური ღვინო საუკეთესოდ ითვლებოდა და ის სხვა ქვეყნებში ჰოლანდიური გემებით გადაჰქონდათ - ეს გემები პუატუს სანაპიროს მარილის შესასყიდად მოადგებოდნენ ხოლმე.
საფრანგეთი ევროპაში ღვინის მთავარ მწარმოებლად და ექსპორტიორად იქცა. ჰოლანდიელები კონიაკის ოლქს შამპანისა და ბორდოს საუკეთესო ღვინოების შესაძენად აკითხავდნენ - დიდი ვაჭრობა იყო გაჩაღებული.
ერთი ისაა, რომ ფრანგული ვენახები კი ძალიან ბევრ ღვინოს იძლეოდა, მაგრამ ღვინოს ალკოჰოლის დაბალი შემცველობა ჰქონდა. ის შორეულ თბილ ქვეყნებში ხანგრძლივი საზღვაო მოგზაურობის დროს სულმთლად კარგავდა ყველანაირ კარგ თვისებას. როცა ამას მიხვდნენ, ფრანგმა მეღვინეებმა გადაწყვიტეს, გამოხდის ხერხისთვის მიემართათ, რომელსაც იმხანად თითქმის არავინ იყენებდა და არც არავის სჭირდებოდა. მეღვინეებმა ასე გათვალეს: მომხმარებელი ამ სპირტს - ახლა მას კონიაკის სპირტს უწოდებენ - წყლით გააზავებდა და კვლავ ღვინოს მიიღებდა. მაგრამ სანამ საქმე აქამდე მივიდოდა, ფრანგმა მეღვინეებმა სპირტი თავად გასინჯეს და აღმოაჩინეს, რომ არც ეს სასმელი იყო ურიგო; გააზავეს სპირტი და გამოვიდა ახალი სასმელი, ბრენდი.
ჯარისკაცი, ეშმაკი, ბერები
ჰყვებიან, რომ ამქვეყნად ცხოვრობდა ვინმე შევალიე დე ლა კრუა, რომელმაც სამხედროს სამსახურის დასრულების შემდეგ მეღვინეობას მიჰყო ხელი.
ერთ ღამეს შევალიეს ცუდი რამ ესიზმრა: ეშმაკს მისი სულის ხელში ჩაგდება უნდოდა და ამიტომ მდუღარეში ჩააგდო. ჩანს, არც შევალიე იყო ჯაბანი - პირველ ჯერზე ეშმაკს არაფერი გამოუვიდა და ამიტომ ურჩ ჯარისკაცს მეორედაც უკრა თავი მდუღარეში.
არავინ იცის, დაითრია ეშმაკმა მამაცი მეღვინის სული, თუ - ვერა. ერთი რამ კი ცნობილია: დე ლა კრუამ სიზმარი თავისებურად ახსნა და გადაწყვიტა, რომ კონიაკის წარმოების ტექნოლოგიაში ორჯერადი გამოხდისთვის უნდა მიემართა. შემდეგ მან თავისი გამოხდილი სასმელი ორ კასრში ჩაასხა და რენორვილის ბერებთან გაეშურა - მაინც არ ეამა, რომ ეშმაკთან ჰქონდა საქმე.
ბერებმა პირველ კასრს უცებ გამოუყვანეს წირვა, მეორე კასრი კი სარდაფში ჩაიტანეს, ბრძანეს, განსაკუთრებით კარგი ამბავი როცა მოხდება, მაშინ გავხსნითო. ეს კარგი ამბავი თხუთმეტი წლის შემდეგ მოხდა, როცა ბერები შევალიეს კვლავ შეხვდნენ. მათ, პირობისამებრ, მეორე კასრიც გახსნეს და - ჰოი, საოცრებავ! კასრი სავსე აღარ იყო, ანგელოზებს თავიანთი წილი დაელიათ, სასმელი კი მთლად სხვანაირი დახვდათ, სხვა ფერისა, თან უგემრიელესი - კონიაკი.
კარგი ამბავი
კახეთში, სახლში, რომელიც 1886 წელს ენისელსა და საბუეს შორის ევროპელ არქიტექტორს აუშენებია და დღესაც კი წარუშლელ შთაბეჭდილებას ახდენს, ცხოვრობდნენ ზაქარია ჯორჯაძე, მისი მეუღლე თამარ ბაგრატიონი, ორი ვაჟი - გიორგი და ალექსანდრე, და ქალიშვილი ნინა.
სახლთან პატარა ზარბაზანი იდგა, არა მტრის მოსაგერიებლად და თავის დასაცავად, არამედ ღრუბლების გასაფანტად განკუთვნილი. მართალია, ჯორჯაძეები მას სულ სხვა საქმისთვის იყენებდნენ: როცა ზარბაზანი დაიქუხებდა ხოლმე, ყველამ იცოდა: ჯორჯაძეებთან დიდი ქეიფია! და დაიძრებოდნენ თავ-თავიანთი მამულებიდან ჭავჭავაძეები, ქობულაშვილები, ბაგრატიონები... ერთი ისაა, რომ ზარბაზნის ამბავი ყაჩაღებსაც შეუტყვიათ და გზაზე დახვედრიან სტუმრად მიმავალ, საზეიმოდ გამოწყობილ თავადის ქალებს...
ზაქარია ჯორჯაძის ამბავი ყველამ იცის, ვისაც ქართული კონიაკისა რამე გაეგება: ის იყო დავით სარაჯიშვილის მეგობარი, თანამოაზრე, შეიძლება ითქვას - თანამებრძოლი. თავადი ჯორჯაძე წარმატებული მეწარმე გახლდათ და - ცხადია, აბა, ენისელის ბატონს სხვა რა უნდა ექნა?! - დიდებული მეღვინეც იყო.
ზაქარია ჯორჯაძემ განათლება ევროპაში მიიღო. მან საფრანგეთში, მონპელიეში, მეღვინეობა-მევენახეობა შეისწავლა, და შემდეგ, როცა შინ დაბრუნდა, თავის მამულში ღვინის ქარხანა ააშენა - იმდროინდელი ქვევრები, უზარმაზარები, გაუთვითცნობიერებელ კაცს დილეგები რომ ეგონება, დღესაც არსებობს.
სწორედ აქ დამზადდა საქართველოში პირველი ეგრეთ წოდებული ევროპული ღვინო და კონიაკი "ენისელი". სწორედ ზაქარია ჯორჯაძემ შემოიღო ყურძნის გლეხებისგან ჩაბარების პრაქტიკა - როგორც მოგახსენეთ, ის ძალიან პროგრესული მოღვაწე გახლდათ.
დიდებული ღვინო ჰქონია ენისელის ბატონს. თავად განსაჯეთ: 1888 წელს მან ბრიუსელში, საერთაშორისო გამოფენაზე, ოქროს მედალი მიიღო, და ეს არც პოლიტიკური ამბავი ყოფილა და არც ბატონ ზაქარიას მფარველთა დამსახურება - სასმელი იყო ძალიან კარგი.
დღეს შეიძლება ითქვას, რომ ზაქარია ჯორჯაძე ბედნიერი კაცი იყო: მრავალი კეთილი საქმე გააკეთა, დიდი სახლი, დიდებული საწარმო და კარგი ოჯახი დატოვა, და 1915 წელს გარდაიცვალა. ის თავის მამულში, წმინდა ნიკოლოზის საყდართან მიაბარეს მიწას და მის საფლავის ქვაზე ამოტვიფრული წარწერა ისეთია, ყველას რომ შეშურდება: აქ განისვენებს ზაქარია ჯორჯაძე, მუშა თავადი.
ცუდი ამბავი
ჯორჯაძეების თავს უბედურება მერე დატრიალდა. ჯერ იყო და უფროსი ვაჟი გიორგი წავიდა ომში და დაიკარგა. შემდეგ, 1924 წელს - ეპოქის მიმოხილვისგან თავს შევიკავებ - გადაწყდა, რომ ღვინის ქარხანა, სადაც "ენისელს" აწარმოებდნენ, სახელმწიფო საკუთრება უნდა გამხდარიყო, და ამას, ცხადია, მოჰყვა სახლის გარშემო გაშენებული პარკის გავერანება და ჯორჯაძეების გასახლების მცდელობები. მართალია, ზაქარიას ვაჟს, ალექსანდრეს, მაინცდამაინც ბევრს ვერ უბედავდნენ: ის პატივსაცემი კაცი იყო, გზებისა და გვირაბების მშენებელი, განათლება შეერთებულ შტატებში ჰქონდა მიღებული და ტრანსციმბირის მაგისტრალისა და საქართველოს სამხედრო მაგისტრალის მშენებლობაში მონაწილეობდა, ხიდებს აგებდა. მაგრამ საბოლოოდ ის მაინც ციმბირში გადაასახლეს, სადაც რამდენიმე წელიწადში გარდაიცვალა.
დარჩა მხოლოდ ნინა, ქალი, რომელიც შვეიცარიაში სწავლისა და სორბონის უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ, პირველი მსოფლიო ომის დროს, მოხალისე მოწყალების და იყო და ოთხი წმინდა გიორგის ჯვარი ჰქონდა მიღებული. ნინამ გადაწყვიტა, რომ მასთან უნდა ეცხოვრათ მის ბიძაშვილებს, ბაგრატიონებს - კვლავ თავს შევიკავებ იმ ცუდი წლების შესახებ მოყოლისგან, ვფიქრობ, მკითხველს თავადაც წარმოუდგენია, რა ყოფაში იქნებოდნენ იმხანად მიხეილ ბაგრატიონი და მისი ოჯახის წევრები.
ძალიან კარგი ამბავი
სწორედ ამით დავიწყე - კამიუთი. სანდრო ბაგრატიონს თამამად შეუძლია თქვას, რომ მისი კონიაკი, "ენისელი ბაგრატიონი" ძალიან კარგია და მთავარ მოთხოვნას აკმაყოფილებს: მას ჰყავდა წინაპარი, რომელმაც ამ საქმეს მთელი ცხოვრება მიუძღვნა.
სანდრო თავად ჰყვება, რომ მამაც და ბაბუაც ცდილობდნენ, საერთოდ არ გაეხსენებინათ, რომ ის ქარხანა, რომელიც ზედ სახლის წინ დგას, ოდესღაც მათ ოჯახს ეკუთვნოდა. მაგრამ საკმაოდ ძნელია, ზაქარია ჯორჯაძის აჩრდილს თავი დააღწიო მის სახლში, სადაც წინაპრები ყოველი კედლიდან დაგცქერიან, ეზოში, რომლის თავზეც, ტალავერთან, გამჭვირვალე მინის მილებში ღვინო მიედინება და ძველისძველი ქვევრებია ჩაყრილი. და ამიტომ, როგორც კი შესაძლებლობა მიეცა, სანდრო ბაგრატიონმა კონიაკის წარმოებას მიჰყო ხელი. ამ კონიაკს, ნიშნად იმისა, რომ მთავარ მოთხოვნილებას აკმაყოფილებს, სწორედ ასე ჰქვია: "ენისელი ბაგრატიონი".
მართალია, ჯერჯერობით პატარა საწარმოა, მაგრამ, მერე რა?! მთავარი ხომ ხარისხია და არა რაოდენობა.
იმის გარდა, რომ კარგი მწერალი იყო, კამიუ სასმელშიც ჩინებულად ერკვეოდა. ის ამბობდა, რომ "დიდებული კონიაკის დაყენება ძალიან იოლია. ამისთვის მხოლოდ ერთი რამაა საჭირო: წინაპარი, რომელმაც ამ საქმეს თავისი ცხოვრება მიუძღვნა". თუ რამ გამახსენა ეს ამბავი - ამას ქვემოთ მოგიყვებით.
თუ ისტორიკოსებს ვენდობით
კონიაკის ამბავი ჩვენი წელთაღრიცხვის პირველ საუკუნეში იწყება, როცა რომაელებმა თანამედროვე საფრანგეთის ტერიტორიაზე ყურძენი შეიტანეს. თავდაპირველად ის მდინარე რონის ველზე მოჰყავდათ, მეოთხე საუკუნის ბოლოსთვის კი ვენახები საფრანგეთის მთელს ტერიტორიაზე გაშენდა.
მეთორმეტე საუკუნეში ღვინოს უზარმაზარ ტერიტორიაზე აწარმოებდნენ, რომელიც ვინობლ დე პუატუდ (Vignoble de Poitou) იყო ცნობილი. იქაური ღვინო საუკეთესოდ ითვლებოდა და ის სხვა ქვეყნებში ჰოლანდიური გემებით გადაჰქონდათ - ეს გემები პუატუს სანაპიროს მარილის შესასყიდად მოადგებოდნენ ხოლმე.
საფრანგეთი ევროპაში ღვინის მთავარ მწარმოებლად და ექსპორტიორად იქცა. ჰოლანდიელები კონიაკის ოლქს შამპანისა და ბორდოს საუკეთესო ღვინოების შესაძენად აკითხავდნენ - დიდი ვაჭრობა იყო გაჩაღებული.
ერთი ისაა, რომ ფრანგული ვენახები კი ძალიან ბევრ ღვინოს იძლეოდა, მაგრამ ღვინოს ალკოჰოლის დაბალი შემცველობა ჰქონდა. ის შორეულ თბილ ქვეყნებში ხანგრძლივი საზღვაო მოგზაურობის დროს სულმთლად კარგავდა ყველანაირ კარგ თვისებას. როცა ამას მიხვდნენ, ფრანგმა მეღვინეებმა გადაწყვიტეს, გამოხდის ხერხისთვის მიემართათ, რომელსაც იმხანად თითქმის არავინ იყენებდა და არც არავის სჭირდებოდა. მეღვინეებმა ასე გათვალეს: მომხმარებელი ამ სპირტს - ახლა მას კონიაკის სპირტს უწოდებენ - წყლით გააზავებდა და კვლავ ღვინოს მიიღებდა. მაგრამ სანამ საქმე აქამდე მივიდოდა, ფრანგმა მეღვინეებმა სპირტი თავად გასინჯეს და აღმოაჩინეს, რომ არც ეს სასმელი იყო ურიგო; გააზავეს სპირტი და გამოვიდა ახალი სასმელი, ბრენდი.
ჯარისკაცი, ეშმაკი, ბერები
ჰყვებიან, რომ ამქვეყნად ცხოვრობდა ვინმე შევალიე დე ლა კრუა, რომელმაც სამხედროს სამსახურის დასრულების შემდეგ მეღვინეობას მიჰყო ხელი.
ერთ ღამეს შევალიეს ცუდი რამ ესიზმრა: ეშმაკს მისი სულის ხელში ჩაგდება უნდოდა და ამიტომ მდუღარეში ჩააგდო. ჩანს, არც შევალიე იყო ჯაბანი - პირველ ჯერზე ეშმაკს არაფერი გამოუვიდა და ამიტომ ურჩ ჯარისკაცს მეორედაც უკრა თავი მდუღარეში.
არავინ იცის, დაითრია ეშმაკმა მამაცი მეღვინის სული, თუ - ვერა. ერთი რამ კი ცნობილია: დე ლა კრუამ სიზმარი თავისებურად ახსნა და გადაწყვიტა, რომ კონიაკის წარმოების ტექნოლოგიაში ორჯერადი გამოხდისთვის უნდა მიემართა. შემდეგ მან თავისი გამოხდილი სასმელი ორ კასრში ჩაასხა და რენორვილის ბერებთან გაეშურა - მაინც არ ეამა, რომ ეშმაკთან ჰქონდა საქმე.
ბერებმა პირველ კასრს უცებ გამოუყვანეს წირვა, მეორე კასრი კი სარდაფში ჩაიტანეს, ბრძანეს, განსაკუთრებით კარგი ამბავი როცა მოხდება, მაშინ გავხსნითო. ეს კარგი ამბავი თხუთმეტი წლის შემდეგ მოხდა, როცა ბერები შევალიეს კვლავ შეხვდნენ. მათ, პირობისამებრ, მეორე კასრიც გახსნეს და - ჰოი, საოცრებავ! კასრი სავსე აღარ იყო, ანგელოზებს თავიანთი წილი დაელიათ, სასმელი კი მთლად სხვანაირი დახვდათ, სხვა ფერისა, თან უგემრიელესი - კონიაკი.
კარგი ამბავი
კახეთში, სახლში, რომელიც 1886 წელს ენისელსა და საბუეს შორის ევროპელ არქიტექტორს აუშენებია და დღესაც კი წარუშლელ შთაბეჭდილებას ახდენს, ცხოვრობდნენ ზაქარია ჯორჯაძე, მისი მეუღლე თამარ ბაგრატიონი, ორი ვაჟი - გიორგი და ალექსანდრე, და ქალიშვილი ნინა.
სახლთან პატარა ზარბაზანი იდგა, არა მტრის მოსაგერიებლად და თავის დასაცავად, არამედ ღრუბლების გასაფანტად განკუთვნილი. მართალია, ჯორჯაძეები მას სულ სხვა საქმისთვის იყენებდნენ: როცა ზარბაზანი დაიქუხებდა ხოლმე, ყველამ იცოდა: ჯორჯაძეებთან დიდი ქეიფია! და დაიძრებოდნენ თავ-თავიანთი მამულებიდან ჭავჭავაძეები, ქობულაშვილები, ბაგრატიონები... ერთი ისაა, რომ ზარბაზნის ამბავი ყაჩაღებსაც შეუტყვიათ და გზაზე დახვედრიან სტუმრად მიმავალ, საზეიმოდ გამოწყობილ თავადის ქალებს...
ზაქარია ჯორჯაძის ამბავი ყველამ იცის, ვისაც ქართული კონიაკისა რამე გაეგება: ის იყო დავით სარაჯიშვილის მეგობარი, თანამოაზრე, შეიძლება ითქვას - თანამებრძოლი. თავადი ჯორჯაძე წარმატებული მეწარმე გახლდათ და - ცხადია, აბა, ენისელის ბატონს სხვა რა უნდა ექნა?! - დიდებული მეღვინეც იყო.
ზაქარია ჯორჯაძემ განათლება ევროპაში მიიღო. მან საფრანგეთში, მონპელიეში, მეღვინეობა-მევენახეობა შეისწავლა, და შემდეგ, როცა შინ დაბრუნდა, თავის მამულში ღვინის ქარხანა ააშენა - იმდროინდელი ქვევრები, უზარმაზარები, გაუთვითცნობიერებელ კაცს დილეგები რომ ეგონება, დღესაც არსებობს.
სწორედ აქ დამზადდა საქართველოში პირველი ეგრეთ წოდებული ევროპული ღვინო და კონიაკი "ენისელი". სწორედ ზაქარია ჯორჯაძემ შემოიღო ყურძნის გლეხებისგან ჩაბარების პრაქტიკა - როგორც მოგახსენეთ, ის ძალიან პროგრესული მოღვაწე გახლდათ.
დიდებული ღვინო ჰქონია ენისელის ბატონს. თავად განსაჯეთ: 1888 წელს მან ბრიუსელში, საერთაშორისო გამოფენაზე, ოქროს მედალი მიიღო, და ეს არც პოლიტიკური ამბავი ყოფილა და არც ბატონ ზაქარიას მფარველთა დამსახურება - სასმელი იყო ძალიან კარგი.
დღეს შეიძლება ითქვას, რომ ზაქარია ჯორჯაძე ბედნიერი კაცი იყო: მრავალი კეთილი საქმე გააკეთა, დიდი სახლი, დიდებული საწარმო და კარგი ოჯახი დატოვა, და 1915 წელს გარდაიცვალა. ის თავის მამულში, წმინდა ნიკოლოზის საყდართან მიაბარეს მიწას და მის საფლავის ქვაზე ამოტვიფრული წარწერა ისეთია, ყველას რომ შეშურდება: აქ განისვენებს ზაქარია ჯორჯაძე, მუშა თავადი.
ცუდი ამბავი
ჯორჯაძეების თავს უბედურება მერე დატრიალდა. ჯერ იყო და უფროსი ვაჟი გიორგი წავიდა ომში და დაიკარგა. შემდეგ, 1924 წელს - ეპოქის მიმოხილვისგან თავს შევიკავებ - გადაწყდა, რომ ღვინის ქარხანა, სადაც "ენისელს" აწარმოებდნენ, სახელმწიფო საკუთრება უნდა გამხდარიყო, და ამას, ცხადია, მოჰყვა სახლის გარშემო გაშენებული პარკის გავერანება და ჯორჯაძეების გასახლების მცდელობები. მართალია, ზაქარიას ვაჟს, ალექსანდრეს, მაინცდამაინც ბევრს ვერ უბედავდნენ: ის პატივსაცემი კაცი იყო, გზებისა და გვირაბების მშენებელი, განათლება შეერთებულ შტატებში ჰქონდა მიღებული და ტრანსციმბირის მაგისტრალისა და საქართველოს სამხედრო მაგისტრალის მშენებლობაში მონაწილეობდა, ხიდებს აგებდა. მაგრამ საბოლოოდ ის მაინც ციმბირში გადაასახლეს, სადაც რამდენიმე წელიწადში გარდაიცვალა.
დარჩა მხოლოდ ნინა, ქალი, რომელიც შვეიცარიაში სწავლისა და სორბონის უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ, პირველი მსოფლიო ომის დროს, მოხალისე მოწყალების და იყო და ოთხი წმინდა გიორგის ჯვარი ჰქონდა მიღებული. ნინამ გადაწყვიტა, რომ მასთან უნდა ეცხოვრათ მის ბიძაშვილებს, ბაგრატიონებს - კვლავ თავს შევიკავებ იმ ცუდი წლების შესახებ მოყოლისგან, ვფიქრობ, მკითხველს თავადაც წარმოუდგენია, რა ყოფაში იქნებოდნენ იმხანად მიხეილ ბაგრატიონი და მისი ოჯახის წევრები.
ძალიან კარგი ამბავი
სწორედ ამით დავიწყე - კამიუთი. სანდრო ბაგრატიონს თამამად შეუძლია თქვას, რომ მისი კონიაკი, "ენისელი ბაგრატიონი" ძალიან კარგია და მთავარ მოთხოვნას აკმაყოფილებს: მას ჰყავდა წინაპარი, რომელმაც ამ საქმეს მთელი ცხოვრება მიუძღვნა.
სანდრო თავად ჰყვება, რომ მამაც და ბაბუაც ცდილობდნენ, საერთოდ არ გაეხსენებინათ, რომ ის ქარხანა, რომელიც ზედ სახლის წინ დგას, ოდესღაც მათ ოჯახს ეკუთვნოდა. მაგრამ საკმაოდ ძნელია, ზაქარია ჯორჯაძის აჩრდილს თავი დააღწიო მის სახლში, სადაც წინაპრები ყოველი კედლიდან დაგცქერიან, ეზოში, რომლის თავზეც, ტალავერთან, გამჭვირვალე მინის მილებში ღვინო მიედინება და ძველისძველი ქვევრებია ჩაყრილი. და ამიტომ, როგორც კი შესაძლებლობა მიეცა, სანდრო ბაგრატიონმა კონიაკის წარმოებას მიჰყო ხელი. ამ კონიაკს, ნიშნად იმისა, რომ მთავარ მოთხოვნილებას აკმაყოფილებს, სწორედ ასე ჰქვია: "ენისელი ბაგრატიონი".
მართალია, ჯერჯერობით პატარა საწარმოა, მაგრამ, მერე რა?! მთავარი ხომ ხარისხია და არა რაოდენობა.
© „მარანი“
No comments:
Post a Comment